ÜRİNER SİSTEM HİSTOLOJİSİ
Mesane kontrolü 2 yaş civarında
sfinkter kasların gelişmesiyle olur. 2 tane üreter var. Böbreğin giriş kısmı
renal pelvis denir.
Böbrekler
Atık maddelerin (toksin, ilaç,
metabolik artık vb.) atılmasından sorumlu organdır. Ancak esansiyel maddeleri
tutmalıdır. Extraselüler sıvı dengesini, asit baz dengesini sağlar.
Eritropoietin salgılar. Jukstaglomerüler hücreler renin salgılar. Vitamin D yi aktif
formu olan 1-25 dihidroksikolekalsiferole çevirir (İlk hidroksillenme
karaciğerdeydi). Fasulye şeklindedir. Aorta abdominalisten çıkan renal arter
ile beslenir. Kanlanması çok iyidir, cardiak outputun % 20’sini alır. Kapsüllü
bir organdır. Kapsül kalındır, sıkı bağ dokusundan oluşur. Böbrek bu yüzden
hacmini arttıramaz. Kapsülün hemen altında korteks (parankim kısmı) başlar.
Sırasıyla minör-major calix, renal pelvis ve üreteler aracılığıyla idrar
mesaneye ulaştırılır. Piramitler medullayı oluşturur. Piramitlerin tabanı
cortexe tepesi renal pelvise bakar. Cortex medulla arasına girintiler yapar.
Piramit ve etrafında 3B olarak cortexi düşündüğümüz zaman bu yapı böbrek lobunu
oluşturur. Piramitlerden cortexe uzantılar gider. Bu medullar ışınlar ve
etrafında ki cortex kısmına böbrek lobülü denir.
Nefron
En küçük yapısal birimdir. Esas
fonksiyolnel kısmıdır. Glomerül ve ondan çıkan boru sisteminden oluşur. Tübül
sistemi boyunca ilerleyen idrar konsantre edilir. Çeşitli maddeler eklenip
çıkarılır. Nefron cortex ve medulla da yer alır. Glomerüller sadece cortexte
bulunur.
Tübüler Sistem
Proksimal tübül glomerüle yakın
kısımdır. Kıvrıntılı ve düz kısımları varıdr. Buralarda geri emilim yapılır.
Distal tüp toplayıcı kanala yakındır. Kalınlıklarda da farklılıklar gözlenir.
Glomerüle en yakın kısım proksimal kıvrıntılı tübül medullaya geçince düz
tübüle döner. Henle kulbu başlar. Tübüler kanalın inceldiği yerdir. Bunun inen
ve çıkan kolundan sonra kalınlaşır, distal tübül başlar. Önce distal düz sonra
distal kıvrıntılı tübül gelir. Toplayıcı kanala açılır. Tübül sistemi ile çok
yakın seyirde bulunan arter yapısına vasa recta denir.
Nefron Tipleri
Subkapsüler (kortikal),
midkortikal (ara), jukstamedüller nefron şeklinde tipleri varıdr. Histolojik
açıdan bir fark içermezler. Subkapsüler nefronun henle kulbu piramidin daha
yukarısında iken, juxtaglomerüler nefonun ki
apexe kadar ilerleyebilir.
Toplayıcı kanallar minör calixe
açılır. Çok katlı değişici epitel
içerir. Bu epitel minör calixten itibaren başlar. Katman sayısı idrar miktarına
göre değişiklik gösterir. Glomerül, kapiller damarların oluşturduğu bir
yumaktır. Kan süzülür oluşan sıvı ultrafiltrat (ilkel idrar) olarak
adlandırılır. Eritrositler geçemezler. İlkel idrar, buradan boru sistemine
geçer. Erisrositlerin geçmesi durumuna hematüri denir.
Glomerülde; endotel hücresi(kendi
bazal mebranını üretir), glomerüler bazal membran, podosit ve mezengiyal
hücreler bulunur. Glomerüler bazal membranı endotel ve podosit hücre bazal
mebranları birleşerek oluşturur. Podosit hücreleri kapillerin üstünü aralıksız
örter. Uzantılar çıkararak sarar kapilleri. Aralarında 40 nm boşluk bulunur,
sıvı buradan süzülür.
Mezengiyal hücreler glomerüle
yapısal destek sağlar. Filtrasyona katkıda bulunmaz. Kapiller kanla iletişim
kurmaz. Damar kutbunda yerleşim gösterir. Aferent ve eferent arteriol damarlar
arasında ki boşluğu doldurur ve damar duvarında bulunur. Glomerül içindekilere
intra dışındakilere extra glomerüler mesengial hücreler denir. Fagositoz,
endositoz yapar. Kapiller halkanın dik durmasını sağlar(yapısal destek).
Glomerüler gerilimini düzenler. Sekresyon (IL-1, PGE2, PDGF) yapar. Hücre
iskeleyi elemanlarınca zengindir. Bazı patolojik durumlarda filtrasyonun
engellenmesine neden olabilir. Oluşan yara durumunda bağ dokusu hücreleriyle
yara bölgesini doldurur.
Ultrafiltrat sarı renklidir, proksimal
kıvrıntılı tübüle ilerler. Affrent arteriol glomerül içinde kapiller
oluştrurur, yumaklaşır ve effrent arteriol olarak devam eder. Glomerülde ki
hücreler kapillerin üzerini sarar (podositler), glomerülün visseral yaprağını
oluşturur. Kenarda ki hücreler de parietal yaprağını oluşturur. İçteki hücreler
girinti çıkıntı yapar, kenarda ki hücreler olduğu gibi kalır.
Afferent arteriol ile gelen kan
kapillere ayrılır. Kapiller yumak filtrasyon yüzey alanını genişletir. Endotel
hücrelerinin fenestralarından süzülür. Glomerüler bazal membrana gelir. Buradan
podosite sonra bowman kapsülüne dökülür. Ultrafiltrat oluşmuş olur. Tübüler
sisteme ilerleyen ilkel idrar burada modifikasyona uğrar ve toplayıcı kanal
aracılığıyla minör calixe dökülür. İdrar distal tübülden sonra oluşur. Her
distal tübül mutlaka glomerülüne uğrar. Glomerülden proksimal tübülün çıktığı kısım
idrar kutbunu, damarların olduğu kısım damar kutbunu oluşturur.
Kapiller halkayı dıştan podosit
içten endotel hücresi sarar. Süzüme ilk burada gerçekleşir. Bowman aralığında
eritrosit olmamalıdır. Kapillerde 1 en fazla 2 endotel hücresi bulunur. Aradaki
boşluğu mesengial hücreleri doldurur.
Filtrasyon
Görevli üç bölge vardır; kapiller
endotel hücreleri, glomerüler bazal membran, podosit hücreleri. Kan ilk olarak
endotel hücrelerinin bazal membranından süzülür. Fenestraların çapı 80-100 nm
arasında değişir. Fenestraları örten bir yapı yoktur. Glomerüler bazal membran
300-350 nm arasında bir kalınlığa sahiptir. Yapısında kollen (tip4-tip18),
sialoglikoproteinler (laminin, fibronektin, entaktin), proteoglikanlar
(perlecan, agrin), glikozaminoglikanlar (hepran sülfat) bulunur. Positler
arasında filtrasyon yarığı denir. Buradan geçemeyen maddeler mesengial
hücrelerince fagosite edilir. Podosit hücreleri arasında slit membran adı
verilen proteince zengin bir yapı bulunur. En önemli komponenti nephrin’dir.
CD2AP proteini bağlar.
Jukstaglomerüler Apparat
Makula densa, ekstraglomerüler
mezengial hücreler ve jukstaglomerüler hücrelerden oluşur.
Ekstraglomerüler mesengial hücreler damar
kutbunda iki arteriol arasında bulunur. Glomerüle giren sıvı miktarını kontrol
eder. Makula densa, distal tübülün glomerüle uğradığı yerde ki hücrelerdir.
Renk ve şekil değişikliğine uğrarlar. Distal tübülde alçak kübik epitel varken
makula densa kısmında kalınlaşmıştır. Makula densa sadece damar kutbunda yer
alır. Jukstaglomerüler hücreler afferent arteriol etrafında farklılaşan düz kas
hücrelerinden oluşur. Renin salgılarlar. Renin (aspartil proteaz) dolaşımda ki
anjiotensinojenden anjiotensin 1 i oluşturur.
Oda ACE (anjiotensin converting enzimi) ile anjiotensin 2 yi oluşturur.
Renin bu yolu başlatan enzimdir. Anjiotensin 2 çeşitli yollarlar (ADH,
aldestron, su içme isteği) su tutulumunu sağlar. Böbreğe gelen kan miktarı
azalınca renin salgısı artar. Proksimal tübül pembe epiteli kalındır.
Tübüller
Proksimal tübül tübüler reabsorbsiyon, distal
tübül tübüler secresyon yapar. Henle kulbu ve toplayıcı kanal da H2O
emilir. Proksimal (daha uzun) ve distal tübül tek katlı kübik epitelden, henle
kulbu tek katlı yassı, toplayıcı kanal tek katlı kübik epitelden oluşmuştur.
Henle kulbu sadece medullada bulunur. Proksimal tübülde fazlaca (% 65) sıvı
emilimi gerçekleşir. Yüzeyinde çok miktarda mikrovillus bulunur. Distal tübülde
daha az sıvı emildiğinden daha az mikrovillus içerir, yüzey alanını genişletir.
Sıvı geri emiliminden sorumlu iki major protein bulunur. Na+/K+-ATPaz pompaları ve aquaporin-1 sıvıyı geri emmeye çalışır.
Proksimal tübüle spesifik değildirler ama burada bolca bulunur. Vasa recta ile
yakın seyirli demiştik. Reabsorbe edilen sıvı geri kana kazandırılır bu yolla.
Kortekste glomerüller proksimal
ve distal tübül görülür. Medulla da proksimal distal tübül ve henle kulbu
görülür. Proksimal ve distal tübülün kıvrıntılı parçaları daha çok kortekste,
düz parçaları da daha çok medullada bulunur. Proksimal tübül epiteli daha kalın
rengi daha koyu (pembe), distal tübülün lümeni daha belirgindir.
Üreter Mesane Üretra
Toplayıcı kanallardan minör
calixe idrar gelir. Minör calixten itibaren transizyonel epitel başlar. Minör
calix, major calix, renal pelvis, üreter, mesane tümüyle değişici epitelden
oluşur. Çok katlıdır. Mesanede kat sayısı daha fazladır.
Üreter
Tunika mukoza, tunika muscularis
ve tunica adventisya tabakasından oluşur.
Tunika mukoza, transizyonel
epitel ve lamina propria (gevşek bağ dokusu), tunica muscularis, sirküler (dışta)
ve longitudinal (içte) kas tabakalarından oluşur. Tunica adventisya tabakası en
dışta da bağ dokusundan oluşur.
Tunica seroza ve adventisya
arasında ki tek fark; seroza visseral periton ile örtülüdür.
Üreterin epiteli çok katlı
değişici epiteldir, yüzüye gidildikçe daha da büyür, yuvarlaklaşır. Lamina
propria tabakasında fibroblastlar mevcut. Üreter karın arka duvarına yakın
seyreder. Bolca yağ hücreleri görülür.
Mesane
Üreterin büyük versiyonudur.
Epiteli, yapısı aynıdır değişici epiteldir yalnızca mesanenin epitel kat sayısı
daha fazladır (7-8 civarı). . En üstteki
hücreler yuvarlak lümene fırlamış gibi görünür. Epiteli beslemek için lamina
propria da bolca kan damarı bulunur. Kas tabakası oldukça kalındır, her yöne
seyreder. Tunica adventisya tabakası bulunur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder